Tkzee - Halloween
Toen Friqueshun nog de Nieuwsbrief was, berichtten we eens over een jonge groep van drie Zuid-Afrikanen die een cd-single hadden gemaakt met de Ajax-voetballer Benni McCarthy, afkomstig uit Kaapstad. Het liedje 'Palafala' werd tot een soort voetbalanthem, met zijn makkelijk mee te zingen melodie gebaseerd op 'the final countdown'. Erg commercieel, dat zeker, maar de invloed die de groep had en heeft op de Zuid-Afrikaanse muziek is niet te verwaarlozen. We kochten de nieuwste cd van Tkzee, 'Halloween', die eerder dit jaar beschikbaar kwam in Europa via importkanalen.
De Tkzee-stijl is afgeleid van kwaito (ook wel: 'gong' of d'gong), de nieuwe township-pop waarin verschillende muzikale stijlen zijn te herkennen. Op het eerste gehoor is kwaito vooral 'house' of 'club', maar er is evengoed de invloed van rap en de Jamaicaanse dancehall in te herkennen, en Zuid-Afrikaanse elementen waaronder de zangstijl en de teksten. Het tempo is zo traag dat men in Europa wellicht moeite heeft om erop te dansen. Zoniet in Zuid-Afrika: daar worden stadions gevuld voor de zogenaamde 'kwaito-bashes', en de afgelopen zomer ging een aantal kwaito-artiesten waaronder Tkzee op reis naar Londen voor een eenmalige bash.
De Zuid-Afrikaanse platenmaatschappijen (o.a. BMG en Sony) varen wel bij de grote belangstelling voor kwaito. Naast Tkzee zijn o.a. Arthur (hit: Oyi oyi), wijlen Makhendlas, Skeem (hit: 'Waar was jy'), S'Bu en Bongo Maffin verantwoordelijk voor het succes van de muziek. De Zuid-Afrikaanse media kunnen ook niet om kwaito heen, en regelmatig plaatsen ze interviews met de sterren. Tijdschriften als Y magazine, een in Johannesburg geschreven glossy muziekblad, en het web-zine Rage erkennen het belang van kwaito als een muziekstroming die Zuid-Afrika midden in de mondiale cultuur plaatst, terwijl het een Zuid-Afrikaans karakter weet te behouden.
Halloween, de laatste cd van Tkzee is experimenteler dan de meeste kwaito-produkties. Vaak speelt men op zeker, omdat de commerciële belangen zo groot zijn. Gevolg is dat veel kwaito op elkaar lijkt. In het ergste geval klinkt de muziek als de platte house waar we in Nederland mee geconfronteerd worden op radio en tv. Nu is het gebruik door Tkzee van de 'Final countdown'-melodie in 'Palafala' bedenkelijk, maar op Halloween wordt de luisteraar nauwelijks getracteerd op dergelijke acties. De vierkwartsmaat op 90 BPM is steeds aanwezig maar de muzikale invulling is gevarieerd. Johannesburg huisvest een aantal goede opnamestudio's - de beste van Afrika - en Tkzee maakt daarvan goed gebruik. De geheel electronische muziek staat of valt bij een goede studiomix. In kwaito wordt op bescheiden schaal gebruik gemaakt van samplers, apparatuur waarmee geluidsfragmenten van andere muziek 'hergebruikt' kunnen worden. Tkzee maakt af en toe voor drumloops gebruik van de sampler, maar in 'Sikelela/Sanford & Son theme' wordt een melodie van de Amerikaanse jazzmuzikant Quincy Jones nagespeeld in plaats van gesampled. De vocalen klinken het ene moment als townshipmuziek uit de jaren 80, dan weer als commerciele Amerikaanse rap of een gospelkoor. Het is niet voor niets dat de Amerikaanse muziekproducer en multimiljonair Puff Daddy onlangs interesse toonde om met Tkzee op te nemen: de drie heren zijn bijzonder begaafd en breed inzetbaar. Ze zijn nu te horen in het intro en outtro van P.E 2000, de cd-single van Puff Daddy die in oktober uitkomt in Zuidelijk Afrika. Dat Tkzee en 'Puffy' bij dezelfde platenmaatschappij (BMG) zitten heeft alles te maken met de samenwerking.
De cd Halloween is het aanschaffen waard, maar hij is wel aan de korte kant (nog geen 40 minuten). De muziek die je krijgt is echter allemaal goed, en dat is altijd beter dan een cd van 74 minuten die voor de helft gevuld is met wat mindere nummers. Voor meer Tkzee is het wachten tot eind oktober, als de nieuwe cd 'Guz' uitkomt.
Halloween van Tkzee is te bestellen via internet, o.a. bij Amazon. In Nederland zagen we hem bij Boudisque in Amsterdam.
Andere aanraders in de kwaito-sfeer: E'smile (voormalig zanger bij Prophets of da City), Arthur, Boomshaka, M'du. Hun albums zijn nauwelijks verkrijgbaar buiten Zuid-Afrika; probeer de Zuid-Afrikaanse site Oneworld.
T.G., oktober 1999