Youssou N'Dour

Fin d'annee, Le Grand Bal en Bideew

1999 is een goed jaar voor wie via cd's op de hoogte wil blijven van de Senegalese muziek. Een van de recente hoogtepunten is 'Generation Boul Fale: streets of Dakar', een verzamelaar (van Stern's music in Londen) met voornamelijk mbalax-muziek en een enkel rapnummer. Maar waar iedereen naar uitkijkt is een nieuwe cd van Youssou N'Dour en zijn groep Super Etoile. De internationale uitgave was gepland voor begin 1999, maar werd vooruitgeschoven naar november aanstaande. Friqueshun was in Dakar en kocht de lokaal uitgebrachte laatste cd van Youssou, en twee nieuwe live-cassettes. Daarnaast legden we de hand op de eerste rap-cassette uitgegeven op Jololi, Youssou's muzieklabel.

Eind vorig jaar werd Senegal verrast door een nieuwe cassette van Youssou N'Dour, genaamd 'fin d'annee'. Vooral opzienbarend was dat Youssou voor het eerst in zijn teksten iets liet blijken van zijn meningen over de Senegalese politiek. Muzikaal was er niets mis, in tegendeel: ieder nummer was een waardige toevoeging aan het omvangrijke oeuvre van Youssou en band. Geproduceerd in een Senegalese studio en gemaakt met het Senegalese publiek in gedachten, klonken ze op hun best. Er werd een cd van gemaakt, 'Fin d'annee plus' die nu in Nederland te krijgen is (bij Boudisque) en te bestellen via internet bij Amazon. De cd voor de Afrikaanse markt is een vrij recent fenomeen, dat nog wel interessant kan worden voor het publiek hier; zo kosten de 'lokale' cd's in Dakar maar zo'n 15 gulden in plaats van 45 zoals we hier gewend zijn.

Le Grand Bal
Opdat de Senegalezen Youssou en de Super Etoile niet vergeten, kwam er onlangs een dubbelalbum uit in Dakar met opnames van concerten in Parijs, New York, Berscia, Atlanta en Washington. Wie Youssou N'Dour ooit live heeft gezien (zijn laatste concert in Holland vond al weer een tijdje geleden plaats) weet dat er genoeg te zien valt op het podium, en dat alle artiesten steeds in topvorm zijn. Eind september bezochten we een concert in Youssou's nachtclub Thiossane in Dakar. Daar is de groep meestal te zien als ze niet op toernee in het buitenland is. Een entree van f10,- per persoon betekent dat een avondje Thiossane niet voor iedereen is weggelegd. Toch is de zaal steeds goed gevuld. De club is een van de muzikale toplokaties in Dakar, met een prima geluid en een moderne inrichting die wel wat weg heeft van de Melkweg in Amsterdam, met aquariums voor toegevoegde sfeer.

Een optreden in Thiossane (en in de andere zalen in Senegal) duurt langer dan de anderhalf uur die er voor ons in Nederland is gereserveerd; de muziek begint pas om een uur of een, en gaat dan tot na vier uur 's ochtends door. Super Etoile begint de avond met zanger Ouzin N'diaye, een oudgediende in de band met een indrukwekkende stem. Na twee nummers komt Youssou het podium op, zonder de bombastische lichtshow zoals we die voorgeschoteld krijgen op zijn Europese toer. De bezoekers zijn geïnteresseerd in wat er zich op het podium afspeelt, maar de interessantste taferelen spelen zich af in het publiek waar iedereen zich kan ontpoppen als een goede mbalax-danser. Het hardste applaus klinkt niet na ieder nummer, maar tijdens de solo's van de artiesten en als Youssou het over Touba, de 'hoofdstad' van de Senegalese Mouriden heeft. De twee cassettes Le Grand Bal volume 1 en 2 zijn niet opgenomen in deze thuisbasis maar op toernee. De keuze is gevallen op de hoogtepunten van concerten op verschillende lokaties, en de nummers klinken dan ook allemaal goed. Live-registraties zijn vaak zwakke kopiëen van wat al op cd te horen was, met een vervelende echo en te harde of te zachte zangstem. In het beste geval horen we terug wat de meerwaarde van een liveconcert is: interessante nieuwe wendingen aan een nummer, de reactie van het publiek, en de artiest die bewijst niet alleen een 'studiobeest' te zijn. Gelukkig geldt dat laatste allemaal voor Grand Bal. Hopelijk worden de tapes ook in het westen uitgebracht op cd. Op volume 1 vinden we Xarit, Fiitey, Ndar, Benn La en Miss; de andere cassette bevat Bess, Solidarité, Football, Medina en Djino.

Bideew
Youssou N'Dour's muzieklabel Jololi ondersteunt sinds een paar jaar opkomende artiesten. De eerste keer dat we in Nederland de naam Jololi hoorden was tijdens de toernee van Cheikh Lo, Yande Codou Sene en Youssou N'Dour 2 jaar geleden. Cheikh Lo is inmiddels een bekende naam in het westen, en andere Jololi-produkties zullen bij ons niet onopgemerkt passeren. De nieuwste hit op Jololi is de groep Bideew (niet te verwarren met de Senegalees-Nederlandse dansgroep Bidiiw), jonge Dakarse rappers die een interessante fusie van lichtvoetige rap en mbalax hebben gemaakt. Het nummer 'Ouh-ah' wordt meegezongen door heel Dakar, ondanks een eerste couplet in een soort 'onzin-Engels' (wij kunnen er in ieder geval grammaticaal niets zinnigs van maken). 'Ouh-ah' is voorzien van een videoclip waarin Bideew gevangen wordt genomen door een bende Senegalese meisjes in camouflagepakken. Op een ander nummer zingt Youssou een stukje mee, of is het een sample van een oud nummer? De rechten liggen in ieder geval bij Jololi.

T.G., oktober 1999